Ειδικά Θέματα Λογοθεραπείας
Απαντήσεις από ένα λογοθεραπευτή
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 21-01-2015 10:45
Έχει αυξηθεί το ποσοστό των παιδιών που διαγιγνώσκονται με προβλήματα λόγου;
Στην Ελλάδα ο αριθμός των ατόμων που λαμβάνουν υπηρεσίες λογοθεραπείας είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια γιατί η υπηρεσίες λογοθεραπείας προσφέρονται κυρίως από ιδιώτες. Ωστόσο, είναι λογικό να υπάρχει μια σχετική αύξηση που όμως κοινωνικά καταγράφεται μεγαλύτερη.
Αρχικά η συνεχής πρόοδος στην επιστήμη της λογοθεραπείας και σε άλλες συναφείς επιστήμες οδηγεί σε βελτίωση των διαγνωστικών κριτηρίων και κατά συνέπεια αυξάνεται ευαισθησία των εργαλείων που ανιχνεύουν τις εκάστοτε διαταραχές. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως αναγνωρίζονται περισσότερα παιδιά με δυσκολίες σε σχέση με το παρελθόν. Επιπλέον, η ενημέρωση για θέματα ανάπτυξης λόγου και ομιλίας που έχουν πια άλλοι ειδικοί (παιδίατροι, ΩΡΛ, νευρολόγοι, δάσκαλοι, νηπιαγωγοί κ.α.) οδηγεί περισσότερα παιδιά στο λογοθεραπευτή. Μέσα από αυτό το δίκτυο ειδικών – κυρίως παιδίατρο ή/και νηπιαγωγό/δάσκαλο- οι γονείς μαθαίνουν περισσότερα πράγματα για τη λογοθεραπεία και ευαισθητοποιούνται νωρίτερα αλλά και περισσότερο από ότι παλιότερα.
Η αύξηση της γνώσης γύρω από τα προβλήματα επικοινωνίας και η ευαισθητοποίηση μείωσαν το κοινωνικό στίγμα για τα άτομα και τις οικογένειές του. Έτσι κοινωνικά τα προβλήματα λόγου γίνονται περισσότερο γνωστά κάτι που συντελεί στην εντύπωση πως αυξήθηκαν δραστικά τα περιστατικά διαταραχών λόγου και ομιλίας.
Ποια είναι τα συχνότερα προβλήματα λόγου, ομιλίας και επικοινωνίας που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι λογοθεραπευτές στην Ελλάδα;
Μέσα από την κλινική εμπειρία, μπορούμε να πούμε πως οι ειδικές αναπτυξιακές διαταραχές λόγου και ομιλίας αποτελούν τη συνηθέστερη αιτία παραπομπής σε λογοθεραπευτή. Αυτές περιλαμβάνουν τις περιπτώσεις παιδιών με καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και ομιλίας καθώς και τα παιδιά με διαταραχές στην άρθρωση/φωνολογία. Στην πρώτη περίπτωση μιλάμε για παιδιά που υστερούν σε σχέση με παιδιά της ηλικίας τους στην ανάπτυξη λόγου και ομιλίας. Ενώ, στις διαταραχές άρθρωσης/φωνολογίας περιλαμβάνονται τα λάθη στην παραγωγή ήχων (σωστότερα: φωνημάτων) της Ελληνικής γλώσσας όπως /ρ/ ή /σ/.
Πέραν αυτών, οι διαταραχές αυτιστικού φάσματος αποτελούν επίσης σημαντική αιτία παραπομπής στο λογοθεραπευτή. Σε κάποιες από αυτές τις περιπτώσεις τα προβλήματα επικοινωνίας είναι τόσο σοβαρά ώστε χρήζουν μακροχρόνιας λογοθεραπευτικής παρέμβασης και τη συνεργασία πολλών ειδικοτήτων (εργοθεραπευτών, ειδ.παιδαγωγών, παιδοψυχολόγων, παιδοψυχίατρων κ.α.).
Επιπλέον, παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες αποτελούν συχνά τμήμα της δουλειάς του λογοθεραπευτή. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι γονείς πως σε κάποιες περιπτώσεις δεν μπορούμε να μιλάμε για θεραπεία (δηλαδή πλήρη και μόνιμη λύση των δυσκολιών) αλλά για αντιμετώπιση, δηλαδή διαχείριση των δυσκολιών με σκοπό την αύξηση της λειτουργικότητας του ατόμου.
Σε ποια ηλικία τα παιδιά εμφανίζουν προβλήματα λόγου και ομιλίας; Από ποια ηλικία μπορεί να ξεκινήσει ένα παιδί λογοθεραπεία;
Στα παιδιά υπάρχουν ηλικιακά ορόσημα που αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες δεξιότητες επικοινωνίας για κάθε χρονολογική ηλικία. Για παράδειγμα, ένα παιδί 1-2 ετών μπορεί να παράγει οικείες λέξεις (κυρίως ουσιαστικά), προσπαθεί να μιμηθεί τη μελωδικότητα της φωνής των ενηλίκων, ακολουθεί απλές εντολές, αναγνωρίζει 1 με 3 μέρη του σώματος κ.α. Ενώ, ένα παιδί 2-3 ετών μπορεί να ζητάει αντικείμενα με το όνομά τους, να κάνει ερωτήσεις με 1 ή 2 λέξεις, να χρησιμοποιεί φράσεις 3-4 λέξεων με υποκείμενο - ρήμα – αντικείμενο, να χρησιμοποιεί περίπου 27 φωνήματα (ήχους της γλώσσας) κ.α.. Κάθε στάδιο είναι σημαντικό για την εξέλιξη και το πέρασμα από μια δεξιότητα σε μια άλλη. Έτσι εάν ένα παιδί 1-2 ετών δεν παράγει καμία οικεία λέξη δεν μπορούμε να περιμένουμε να παράγει μικρές φράσεις σε ηλικία 2-3 ετών κ.ο.κ
Στα παραπάνω ηλικιακά ορόσημα συνυπολογίζονται άλλα στοιχεία όπως διαφορές ανάλογα με το φύλο και άλλα χαρακτηριστικά (πχ. το κληρονομικό ιστορικό, το αναπτυξιακό ιστορικό και το γενικότερο ιατρικό ιστορικό του παιδιού). Ο λογοθεραπευτής είναι ο ειδικός που μπορεί να αξιολογήσει όλα τα παραπάνω δεδομένα και να ενημερώσει πληρέστερα τους γονείς. Η επίσκεψη στο λογοθεραπευτή δεν σημαίνει απαραίτητα την ένταξη σε θεραπευτικό πρόγραμμα. Σε κάποιες περιπτώσεις ο λογοθεραπευτής παρέχει μόνο συμβουλές στους γονείς ή παραπέμπει σε άλλους ειδικούς. Δυστυχώς η διαταραχές ομιλίας, λόγου και επικοινωνίας μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες στην εκπαιδευτικές ικανότητες του παιδιού καθώς και στην ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη. Συνεπώς η λήψη συμβουλών από ειδικούς το συντομότερο κρίνεται απαραίτητη.
Με σκοπό την ενημέρωση του κοινού για αυτά τα θέματα ο ΣΕΛΛΕ κάθε χρόνο διανέμει σε όλη την Ελλάδα ενημερωτικά φυλλάδια που αναφέρουν αναλυτικά τις δεξιότητες των παιδιών ανάλογα με τη χρονολογική τους ηλικία. Επιπρόσθετα, κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να επικοινωνήσει με το ΣΕΛΛΕ (www.selle.gr) και να μάθει τους επαγγελματίες λογοθεραπευτές στην περιοχή του.
Τι περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα λογοθεραπείας και πόση διάρκεια έχει;
Με την επίσκεψη σε ένα λογοθεραπευτή, κρίνεται απαραίτητη η λήψη ενός ολοκληρωμένου ιστορικού του παιδιού που περιλαμβάνει αναλυτικές πληροφορίες για την ανάπτυξη, το ιατρικό ιστορικό, το κληρονομικό ιστορικό και άλλα στοιχεία που παρέχουν κυρίως οι γονείς. Έπειτα με βάση το ιστορικό του παιδιού ο λογοθεραπευτής επιλέγει κατάλληλες δοκιμασίες αξιολόγησης (τεστ) που χορηγεί στο παιδί. Ο λογοθεραπευτής, συνυπολογίζοντας τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμασιών, το ιστορικό του παιδιού και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του όπως οι συνήθειες του παιδιού, ο τρόπος ζωής της οικογένειας κ.α, επιλέγει τους κατάλληλους θεραπευτικούς στόχους. Συνήθως οι γονείς καλούνται να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στη θεραπευτική διαδικασία. Ανά τακτά χρονικά διαστήματα ο λογοθεραπευτής αξιολογεί την πρόοδο του παιδιού και ενημερώνει σχετικά τους γονείς.
Η επιτυχία και η διάρκεια της λογοθεραπείας κρίνεται από παράγοντες όπως η φύση της διαταραχής, η σχέση του θεραπευτή με το παιδί αλλά και η αφοσίωση των γονέων στο θεραπευτικό πρόγραμμα. Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις η λογοθεραπεία περιλαμβάνει δραστηριότητες για το σπίτι. Όταν οι γονείς ακολουθήσουν τις συμβουλές του λογοθεραπευτή τότε η θεραπευτική διαδικασία επιταχύνεται.
Τα αποτελέσματα της λογοθεραπείας είναι μόνιμα ή υπάρχει κίνδυνος υποτροπής;
Υπάρχουν περιπτώσεις στη λογοθεραπεία όπου δεν μπορούμε να μιλάμε για θεραπεία/αποκατάσταση των διαταραχών αλλά για αντιμετώπιση. Τέτοια περίπτωση αποτελούν οι διαταραχές ροής και συγκεκριμένα ο τραυλισμός. Τα συμπτώματα του τραυλισμού δεν θεραπεύονται. Ωστόσο το άτομο με τραυλισμό μπορεί να μειώσει δραστικά την εμφάνιση αυτών των συμπτωμάτων με πολύ θετικά αποτελέσματα για την επικοινωνία του. Σε ανάλογες περιπτώσεις μπορεί να υπάρξει υποτροπή. Ο λογοθεραπευτής ενημερώνει κατάλληλα τους γονείς για την πιθανότητα υποτροπής και λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για την αποφυγή της.
Μπορεί το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον να έχει ενεργό ρόλο στη θεραπεία του προβλήματος;
Ανάλογα με τη σοβαρότητα της διαταραχής μπορεί να χρειάζεται να γίνουν αλλαγές στο οικογενειακό περιβάλλον, στο σχολικό περιβάλλον και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Για αυτές τις αλλαγές χρειάζεται η συμμετοχή άλλων μελών της οικογένειας (γιαγιά, παππούς, θεία) ή συμμαθητών και φίλων. Έτσι, παραδείγματος χάριν, για ένα παιδί με σοβαρά προβλήματα επικοινωνίας ο λογοθεραπευτής δίνει συμβουλές στους γονείς, τους άμεσους συγγενείς (αδέρφια, γιαγιά, παππού κ.α.) και τους συμμαθητές/δασκάλους για τον τρόπο που πρέπει να απευθύνονται στο παιδί, πώς να ενισχύουν την επικοινωνία ή πώς να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες στο λόγο του παιδιού. Η συμμετοχή όλο και περισσότερων ανθρώπων στη θεραπευτική διαδικασία διευκολύνει τα παιδιά και τους γονείς και αυξάνει τις πιθανότητες ομαλής ένταξης του παιδιού στο κοινωνικό σύνολο.
Η λογοθεραπεία απευθύνεται μονάχα σε παιδιά;
Η λογοθεραπεία ως επιστήμη ασχολείται με τις διαταραχές επικοινωνίας, λόγου, ομιλίας, φωνής και κατάποσης. Σε αυτά τα πλαίσια απευθύνεται σε άτομα όλων των ηλικιών που μπορεί να έχουν προβλήματα από τη γέννηση τους ή να τα εμφάνισαν στην πορεία της ζωής τους. Στην ενήλικη ζωή υπάρχουν διαταραχές που εμφανίζονται ξαφνικά μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο ή μια κρανιοεγκεφαλική κάκωση από ατύχημα. Επίσης ο λογοθεραπευτής συχνά καλείται να αντιμετωπίσει διαταραχές επικοινωνίας και διαταραχές σίτισης/κατάποσης σε ασθενείς με άνοια ή νόσο του Πάρκινσον.
Ωστόσο μια διαταραχή που δεν έτυχε λογοθεραπείας στην κατάλληλη ηλικία αποτελεί αρνητικό προγνωστικό παράγοντα. Είναι λογικό να περιμένουμε πως π.χ. ένα παιδί με τραυλισμό θα έχει καλύτερη ανταπόκριση σε ένα θεραπευτικό πρόγραμμα από έναν ενήλικα που έχει χρόνιο επίμονο τραυλισμό. Η αποκατάσταση μιας διαταραχής που επιμένει για χρόνια έχει μεγαλύτερο βαθμό περιπλοκότητας από μια διαταραχή λίγων μηνών. Ο λογοθεραπευτής θα αξιολογήσει το ιστορικό του ενήλικα και τη φύση τις διαταραχής ενημερώνοντας το άτομο για τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.
Ο Σύλλογος Επιστημόνων Λογοπαθολόγων, Λογοθεραπευτών Ελλάδος (ΣΕΛΛΕ) αναπτύσσει κοινωνική δράση;
Ο ΣΕΛΛΕ αποτελεί επαγγελματικό-επιστημονικό σύλλογο με κύριο επιστημονικό σκοπό την προαγωγή της επιστήμης της λογοθεραπείας. Στα πλαίσια αυτά ο ΣΕΛΛΕ διοργανώνει σε ετήσια βάση εκδηλώσεις ενημέρωσης του κοινού για το επάγγελμα της λογοθεραπείας. Μέσα από αυτές τις δράσεις προσπαθούμε να ενημερώσουμε τον κόσμο που συχνά συνδέει τη λογοθεραπεία αποκλειστικά με τις μαθησιακές δυσκολίες-δυσλεξία.
Στο παρελθόν ο ΣΕΛΛΕ έχει προσφέρει βοήθεια, κατά τόπους και σε περιπτώσεις που ευαισθητοποιήθηκαν οι δημοτικές αρχές, προσφέροντας δωρεάν αξιολογήσεις σε νηπιαγωγεία. Σε κάθε περίπτωση η διοργάνωση δωρεάν δράσεων απαιτεί τη δραστηριοποίηση των φορέων που έχουν την ευθύνη λειτουργίας των εκάστοτε δομών (νηπιαγωγεία, σχολεία, κοινωνικά ιατρεία κ.α.). Είναι γεγονός πως ο ΣΕΛΛΕ ενημερώνει τα μέλη του για κάθε αίτημα παροχής δωρεάν υπηρεσιών και αρκετά μέλη μας έχουν ευαισθητοποιηθεί ανάλογα στο παρελθόν.
Σε αυτό το κλίμα, η οργάνωση συμβουλευτικών σταθμών στα πλαίσια της Πανελλαδικής Ημέρας Λογοθεραπείας, τα τελευταία 2 χρόνια, αποτελεί προσπάθεια παροχής δωρεάν συμβουλών σε ανθρώπους που δεν είχαν ποτέ πριν αυτή τη δυνατότητα. Με την εμπειρία που αποκομίζουμε από τις παραπάνω διοργανώσεις ευελπιστούμε στο σύντομο μέλλον να μπορούμε να παρέχουμε σε μόνιμη βάση τέτοιες υπηρεσίες δωρεάν για το κοινό.
