Λογοθεραπεία σε παιδιά

Στάδια Ανάπτυξης Λόγου και Ομιλίας

Το παιδί ξεδιπλώνει τις γλωσσικές ικανότητες του με το χρόνο. Όλα τα παιδιά είναι διαφορετικά μεταξύ τους και το κάθε ένα έχει το δικό του ρυθμό. Τα στάδια ανάπτυξης που περιγράφονται, βασίζονται στο μέσο όρο. Μην ανησυχείτε εάν το μωρό σας αποκλίνει από αυτόν το μέσο όρο. Εάν όμως παρατηρήσετε κάτι ανησυχητικό στην ανάπτυξή του, επικοινωνήστε με τον παιδίατρό σας. Για θέματα που αφορούν ειδικά την ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας μπορείτε να απευθυνθείτε για συμβουλές σε επαγγελματίες λογοθεραπευτές.

Ηλικία 0 – 6 μηνών
Τρομάζει με ήχους
Αναγνωρίζει ήχους
Εντοπίζει τον ήχο γυρνώντας το κεφάλι
Επαναλαμβάνει τους ίδιους ήχους
Συχνά ψιθυρίζει και βγάζει ευχάριστους ήχους
Μιμείται ήχους
Χρησιμοποιεί ήχους ή χειρονομίες για να υποδείξει ανάγκες
Χρησιμοποιεί διαφορετικό κλάμα για να εκφράσει διαφορετικές ανάγκες
Χαμογελάει όταν του μιλάνε
Χρησιμοποιεί τα φωνήματα /b/, /p/ και /m/ όταν μουρμουρίζει
Ποικίλει σε ύψος και ένταση η φωνή του

Ηλικία 7 – 12 μηνών
Καταλαβαίνει το ναι και το όχι
Καταλαβαίνει και αποκρίνεται στο όνομά του
Ακούει και μιμείται περισσότερους ήχους
Αναγνωρίζει λέξεις που σχετίζονται με συνηθισμένα αντικείμενα (π.χ. κούπα, παπούτσι, χυμός)
Χρησιμοποιεί μεγάλη ποικιλία ήχων όταν μουρμουρίζει
Μιμείται μερικούς ήχους ακόμη και όταν κλαίει μόνο για να προκαλέσει την προσοχή
Ακούει όταν του μιλάς
Αρχίζει να μετατρέπει το μουρμούρισμα σε ακατάληπτη γλώσσα
Παράγει μία ή περισσότερες λέξεις
Χρησιμοποιεί ουσιαστικά
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 1 – 3 λέξεων
Κατανοεί απλές εντολές

Ηλικία 13 – 18 μηνών
Χρησιμοποιεί πρότυπα επιτονισμού ενηλίκων
Χρησιμοποιεί ηχολαλία και μη καταληπτή ομιλία (νεολογισμοί)
Παραλείπει μερικά αρχικά σύμφωνα και σχεδόν όλα τα τελικά σύμφωνα
Ακολουθεί απλές εντολές
Αναγνωρίζει 1 με 3 μέρη του σώματος
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο από 3 έως 20 ή περισσότερες λέξεις (κυρίως ουσιαστικά)
Συνδυάζει χειρονομίες και λόγο
Κάνει έκκληση για τα περισσότερα από τα αντικείμενα που επιθυμεί

Ηλικία 19 – 24 μηνών
Χρησιμοποιεί λέξεις πιο συχνά από ασυνάρτητη ομιλία (νεολογισμούς)
Είναι 25 – 50% κατανοητό στους ξένους
Αρχίζει να συνδυάζει ουσιαστικά και ρήματα
Αρχίζει να χρησιμοποιεί αντωνυμίες
Χρησιμοποιεί κατάλληλο χρωματισμό στη φωνή για τις ερωτήσεις
Απαντά στην ερώτηση «τι είναι αυτό;»
Διασκεδάζει ακούγοντας ιστορίες
Γνωρίζει 5 μέρη του σώματος
Ονομάζει επακριβώς μερικά οικεία αντικείμενα
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 με 100 ή και περισσότερες λέξεις
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 300 ή περισσότερων λέξεων

Ηλικία 2 – 3 ετών
Ο λόγος είναι καταληπτός 50 – 75%
Συνεχίζει να ηχολαλεί όταν συναντά δυσκολίες στο λόγο
Καταλαβαίνει το «ένα» και τα «πολλά»
Εκφράζει την ανάγκη για τουαλέτα (πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά)
Ζητάει αντικείμενα με το όνομά τους
Δείχνει τις εικόνες σε βιβλίο ονομάζοντάς τις
Αναγνωρίζει διάφορα μέρη του σώματος
Ακολουθεί απλές εντολές και απαντά σε απλές ερωτήσεις
Απολαμβάνει να ακούει μικρές ιστορίες, τραγούδια και ρυθμούς
Κάνει ερωτήσεις με 1 ή 2 λέξεις
Χρησιμοποιεί φράσεις 3 – 4 λέξεων, με Υποκείμενο – Ρήμα – Αντικείμενο
Χρησιμοποιεί μερικές προθέσεις, άρθρα, ρήματα στον ενεστώτα, ομαλό πληθυντικό και ανώμαλους τύπους στον αόριστο
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 500 ή 900 ή περισσότερων λέξεων
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 έως 250 ή περισσότερων λέξεων (ραγδαία ανάπτυξη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου)
Παρουσιάζει πολλαπλά γραμματικά λάθη
Καταλαβαίνει τα περισσότερα πράγματα από αυτά που λέγονται
Μιλάει με δυνατή φωνή
Χρησιμοποιεί τα φωνήεντα σωστά
Χρησιμοποιεί σωστά σύμφωνα σε αρχική θέση
Χρησιμοποιεί περίπου 27 φωνήματα
Χρησιμοποιεί το βοηθητικό «είναι»
Χρησιμοποιεί μερικά ομαλά ρήματα στον αόριστο, κτητικά μορφήματα, αντωνυμίες και προστακτική

Ηλικία 3 – 4 ετών
Καταλαβαίνει τη λειτουργία των αντικειμένων
Καταλαβαίνει διαφορές στις έννοιες (σταματώ – ξεκινώ, μέσα – έξω, μικρό – μεγάλο)
Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 2 και 3 μέρη
Ρωτάει και απαντάει σε απλές ερωτήσεις (ποιος, τι, που, γιατί)
Συχνά κάνει ερωτήσεις και ζητά λεπτομέρειες στις απαντήσεις
Χρησιμοποιεί την ομιλία για να εκφράσει συναισθήματα
Χρησιμοποιεί 4 με 5 λέξεις στις προτάσεις
Αναγνωρίζει αντικείμενα με το όνομά τους
Χειρίζεται επιδέξια τους ενήλικες και παρατηρεί
Χρησιμοποιεί ουσιαστικά και ρήματα πιο συχνά
Έχει αίσθηση του παρελθόντος και του μέλλοντος
Έχει ένα αντιληπτικό λεξιλόγιο 1200 – 2000 λέξεων
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 800 – 1500 λέξεων
Ο λόγος είναι 80% καταληπτός
Η γραμματική βελτιώνεται αν και κάποια λάθη επιμένουν
Κατάλληλη χρήση του «είμαι» και «είναι» στις προτάσεις
Βάζει δύο γεγονότα σε χρονολογική σειρά
Συμμετέχει σε συζητήσεις
Συνεπής χρήση ομαλού πληθυντικού, κτητικών αντωνυμιών και ρημάτων αορίστου

Ηλικία 4 – 5 ετών
Κατανοεί τις έννοιες των αριθμών έως το 3
Αναγνωρίζει 1 έως 3 χρώματα
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 2800 ή περισσότερων λέξεων
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 900 έως 2000 ή περισσότερων λέξεων
Μετράει ως το 10 μηχανικά
Χρησιμοποιεί γραμματικά σωστές προτάσεις
Χρησιμοποιεί προτάσεις 4 έως 8 λέξεων
Απαντά σε σύνθετες ερωτήσεις που αποτελούνται από 2 μέρη
Ρωτά για ορισμούς λέξεων
Μιλά με μια συχνότητα 186 λέξεων ανά λεπτό περίπου
Μειώνεται ο συνολικός αριθμός των επαναλήψεων
Παράγει σύμφωνα με 90% ακρίβεια
Μειώνεται σημαντικά ο αριθμός των συνεχών ηχητικών παραλείψεων και των υποκατάστατων
Ο λόγος του είναι συνήθως καταληπτός από τους ξένους
Μιλά σχετικά με εμπειρίες στο σχολείο, σε σπίτια φίλων κτλ.
Αναμεταδίδει με ακρίβεια μια μεγάλη ιστορία
Δίνει προσοχή σε μια ιστορία και απαντά σε απλές ερωτήσεις σχετικά με αυτή
Χρησιμοποιεί κτητικές αντωνυμίες, μέλλοντα χρόνο και συγκριτικά μορφήματα στις προτάσεις

Ηλικία 5 – 6 ετών
Ονομάζει 6 βασικά χρώματα και 3 βασικά σχήματα
Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 3 μέρη
Κάνει ερωτήσεις με το «πως»
Απαντά λεκτικά στο «Γεια» και στο «Τι κάνεις;»
Χρησιμοποιεί παρελθόντα χρόνο και μέλλοντα κατάλληλα
Χρησιμοποιεί συνδέσμους
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο περίπου 13000 λέξεις
Ονομάζει τα αντίθετα
Ονομάζει διαδοχικά ημέρες της εβδομάδας
Μετρά ως το 30 μηχανικά
Ανταλλάσσει πληροφορίες και κάνει ερωτήσεις
Χρησιμοποιεί προτάσεις με λεπτομέρειες
Αναμεταδίδει με ακρίβεια μια ιστορία
Τραγουδά ολόκληρα τραγούδια και απαγγέλει παιδικά ποιηματάκια
Επικοινωνεί εύκολα με ενήλικες και άλλα παιδιά

Ηλικία 6 – 7 ετών
Ονομάζει κάποια γράμματα, αριθμούς και νομίσματα
Τοποθετεί κατά σειρά αριθμούς
Κατανοεί το «αριστερά» και το «δεξιά»
Χρησιμοποιεί αυξανόμενα πιο σύνθετες περιγραφές
Απασχολείται με συζητήσεις
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο περίπου 20000 λέξεων
Χρησιμοποιεί προτάσεις 6 λέξεων περίπου
Κατανοεί τις περισσότερες έννοιες του χρόνου
Απαγγέλει το αλφάβητο
Μετράει ως το 100 μηχανικά
Χρησιμοποιεί περισσότερα μορφολογικά σημάδια καταλλήλως
Χρησιμοποιεί κατάλληλα την παθητική φωνή

::. top

Διγλωσσία

Δίγλωσσος ή Πολύγλωσσος (Bilingual or Multilingual): Ικανότητα ομιλίας/κατανόησης (και μερικές φορές ανάγνωσης/γραφής) περισσότερων από μία γλωσσών στο σπίτι, στο περιβάλλον και στο σχολείο˙ δε σημαίνει ότι κάποιος γνωρίζει πλήρως και τις δύο ή όλες τις γλώσσες.

Πρώιμη Κατάκτηση Δεύτερης Γλώσσας (Early Second Language Acquisition): Αυτός ο όρος χρησιμοποιείται μερικές φορές όταν το γλωσσικό περιβάλλον των παιδιών που άκουγαν μόνο μία γλώσσα από τη γέννησή τους, αλλάζει και αρχίζουν να ακούν μια δεύτερη γλώσσα τακτικά πέρα από την πρώτη τους γλώσσα.

Ισορροπημένη Διγλωσσία (Balanced): Κάποιος με ανάλογη γνώση δύο γλωσσών. Κυρίαρχη Διγλωσσία (Dominant): Άτομο: Κάποιος που χρησιμοποιεί τη μία γλώσσα πολύ περισσότερο από την άλλη και με μεγαλύτερη επάρκεια. Κοινωνία: Η γλώσσα που ομιλείται από την κυρίαρχη κοινωνική ομάδα ή γλώσσα που θεωρείται η κύρια γλώσσα μιας χώρας.

Λειτουργική Διγλωσσία (Functional): Κάποιος που μπορεί να λειτουργήσει σε δύο γλώσσες με ή χωρίς να τις γνωρίζει πλήρως.

Ταυτόχρονη Διγλωσσία (Simultaneous): Κάποιος που μαθαίνει δύο γλώσσες από τη γέννησή του ή όταν η δεύτερη γλώσσα εισάγεται πριν από την ηλικία των τριών ετών.

Διαδοχική Διγλωσσία (Successive or Consecutive): Μια δεύτερη γλώσσα εισάγεται αφού η πρώτη γλώσσα είναι καλά καθιερωμένη (γενικά μετά την ηλικία των τριών ετών), για παράδειγμα εάν:
• τα παιδιά μεταναστεύουν σε μια χώρα όπου ομιλείται διαφορετική γλώσσα
• τα παιδιά μιλούν αποκλειστικά τη γλώσσα κληρονομιάς τους στο σπίτι μέχρι να μπουν στο σχολείο, όπου η διδασκαλία παρέχεται σε διαφορετική γλώσσα.

Ανάπτυξη Διγλωσσίας (από τη γέννηση)

Ορόσημα στη δίγλωσση γλωσσική ανάπτυξη

• Κάθε δίγλωσσο παιδί είναι μοναδικό.
• Τα παιδιά που μαθαίνουν δύο γλώσσες ταυτόχρονα περνούν από τα ίδια αναπτυξιακά στάδια/αναπτυξιακά ορόσημα που παρατηρούνται σε μονόγλωσσα παιδιά.
• Τα δίγλωσσα παιδιά μπορεί να αρχίσουν να μιλούν λίγο αργότερα από τα μονόγλωσσα, αλλά ακολουθούν τα ίδια ορόσημα εντός του «τυπικού» χρονικού πλαισίου.
• Τα δίγλωσσα παιδιά είναι σε θέση να διαφοροποιήσουν τις δύο (ή περισσότερες) γλώσσες τους από νωρίς - π.χ. αλλάζουν γλώσσες ανάλογα με τον συνομιλητή (π.χ. μιλάνε αγγλικά σε αγγλόφωνο γονέα και μετά αλλάζουν στα ελληνικά με ελληνόφωνο γονέα).
• Η ανάπτυξη δύο γλωσσών εξαρτάται από την ποιότητα και την εμπειρία χρήσης και των δύο γλωσσών.

Φυσιολογική διαφοροποίηση και άλλα χαρακτηριστικά στη δίγλωσση ανάπτυξη (από τη γέννηση)

• Οι δύο γλώσσες των παιδιών μπορεί να αναπτυχθούν με πολύ διαφορετικούς ρυθμούς
• Τα παιδιά μπορεί να αποκτήσουν μεγαλύτερη επιδεξιότητα σε μια γλώσσα παρά σε άλλη
• Πιθανές προσωρινές ανατροπές (π.χ. λόγω ταξιδιών σε άλλη χώρα)
• Οι μονόγλωσσες εκφωνήσεις μπορεί να παρουσιάζουν γραμματικά χαρακτηριστικά τυπικά μόνο μιας γλώσσας – όταν τα παιδιά λένε εκφράσεις με λέξεις από μία μόνο γλώσσα, χρησιμοποιούν σειρά λέξεων και γραμματικά χαρακτηριστικά (ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης) αυτής της γλώσσας (DeHouwer, 1994).
• Μερικά παιδιά λένε αρκετές μικτές εκφράσεις μόλις ξεκινήσουν να μιλούν με συνδυασμούς τριών ή τεσσάρων λέξεων (κάποια άλλα παιδιά δεν το κάνουν)
• Το κατά πόσο τα παιδιά αναμειγνύουν τις γλώσσες, εξαρτάται από το πώς αντιδρούν οι άνθρωποι γύρω τους
• Στο 3ο έτος της ζωής τους, τα δίγλωσσα παιδιά είναι σε θέση να ανταποκριθούν όπως αναμένεται σχετικά με το ποια γλώσσα θα χρησιμοποιήσουν και πότε (ανάλογα με το πρόσωπο, το πλαίσιο, το θέμα κ.λπ.)

Γλωσσικές, επικοινωνιακές δυσκολίες και δυσκολίες ομιλίας σε παιδιά με Διγλωσσία/Πολυγλωσσία

Εντοπίζοντας τα παιδιά με διγλωσσία και γλωσσικές, επικοινωνιακές δυσκολίες και δυσκολίες ομιλίας:

• Εάν ένα παιδί έχει γλωσσικές δυσκολίες ή δυσκολίες ομιλίας, θα εμφανιστούν και στις δύο γλώσσες.
• Οι δυσκολίες αυτές δε δημιουργούνται από την εκμάθηση δύο γλωσσών.
• Η υπέρ-διάγνωση των γλωσσικών και μαθησιακών δυσκολιών είναι γνωστό πρόβλημα στην αξιολόγηση παιδιών από πολύγλωσσο, πολυπολιτισμικό υπόβαθρο. (Gutierrez-Clellen et al., 2006)
• Πρόβλημα επίσης είναι και ο μη εντοπισμός αυτών. (Donovan & Cross, 2002)

Δυσκολίες σχετικά με την αξιολόγηση και τον εντοπισμό παιδιών με διγλωσσία και γλωσσικές, επικοινωνιακές δυσκολίες και δυσκολίες ομιλίας: (Paradis et al., 2011)

• Η χρήση μονόγλωσσων δοκιμασιών μπορεί να οδηγήσει σε μεροληπτική αξιολόγηση (δηλαδή υποτίμηση των ικανοτήτων γλώσσας και μάθησης) .
• Απουσία αξιολογητικού υλικού κατάλληλου για δίγλωσσα παιδιά.
• Έλλειψη δίγλωσσων επαγγελματιών.
• Επικάλυψη μεταξύ της δεύτερης γλώσσας και Αναπτυξιακής Γλωσσικής Διαταραχής: Κοινά χαρακτηριστικά στη μη πλήρως εκμαθημένη γλώσσα των δίγλωσσων παιδιών και μονόγλωσσων παιδιών με γλωσσικές, επικοινωνιακές δυσκολίες και δυσκολίες ομιλίας.
• Παιδιά με ταυτόχρονη διγλωσσία (Simultaneous bilingual) μερικές φορές:
  – χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να κατακτήσουν ορισμένες γλωσσικές πτυχές σε σχέση με τα μονόγλωσσα παιδιά
  – έχουν μικρότερο λεξιλόγιο σε κάθε γλώσσα
  – είναι κυρίαρχα ή πιο ικανά σε μία από τις γλώσσες τους

• Τα δίγλωσσα παιδιά δεν αναμένεται να αποδίδουν το ίδιο στις μονόγλωσσες δοκιμασίες. Κάποιες φορές βέβαια, το καταφέρνουν,  εάν η γλώσσα εξέτασης είναι η κυρίαρχη γλώσσα.
• Τα δίγλωσσα παιδιά συχνά παρουσιάζουν μοναδικό προφίλ δυνατοτήτων και αδυναμιών.
•  Τα διάφορα προφίλ παιδιών (δηλαδή πολύ καλή απόδοση σε ορισμένες δοκιμασίες και κακή απόδοση σε άλλες) είναι πιθανόν αποτέλεσμα του αν τα τεστ εξετάζουν γενικές πτυχές/ικανότητες της γλώσσας ή συγκεκριμένες.
• Οι σταθμισμένες γλωσσικές αξιολογήσεις και τα υλικά παρέμβασης έχουν σχεδιαστεί συνήθως για παιδιά που προέρχονται από την κυρίαρχη ή την πλειοψηφική κουλτούρα.
•  Η λήψη πληροφοριών και στις δύο γλώσσες των δίγλωσσων παιδιών είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική αξιολόγηση. Υπάρχουν εμπόδια, όπως: επαγγελματίες που δεν γνωρίζουν άπταιστα και τις δύο γλώσσες, διαθεσιμότητα διερμηνέων, περιορισμένες πληροφορίες σχετικά με (α)τυπική ανάπτυξη για πολλές γλώσσες, χρήση μεταφρασμένου υλικού.

::. top

Διαταραχές Άρθρωσης

Με τον όρο διαταραχές άρθρωσης αναφερόμαστε στις δυσκολίες που σχετίζονται με την παραγωγή των ήχων της ομιλίας (φωνήματα) που επιμένουν μετά το πέρας της φυσιολογικής ηλικίας κατάκτησης αυτών των φωνημάτων. Στην πιο απλή μορφή τους οι διαταραχές άρθρωσης εμφανίζονται ως μια αδυναμία παραγωγής των φωνημάτων χρησιμοποιώντας τα όργανα της άρθρωσης (χείλη, γλώσσα, δόντια, υπερώα κ.ά.).

Πού μπορεί να οφείλεται

Μειωμένος έλεγχος ή αδυναμία των μυών και νεύρων που σχετίζονται με την άρθρωση π.χ. αδυναμία ελέγχου της γλώσσας, αδύναμα χείλη, μειωμένη διάρκεια ή ένταση εκπνοής, παράλυση του προσωπικού νεύρου κ.ά. Προβλήματα στην δομή των οργάνων της άρθρωσης όπως υπερπλασίες, υποπλασίες ή ελλείψεις π.χ. υπερτροφική γλώσσα, κοντό χαλινό γλώσσας, ελλείψεις ή κακή σύγκλιση δοντιών, υπερωοσχιστίες, χειλεοσχιστίες κ.ά.

Τα συμπτώματα

Αντικατάσταση φωνημάτων με άλλα φωνήματα π.χ. /θέλω/ - /σέλω/

Παράλειψη φωνημάτων ή συλλαβών π.χ. /κότα/ - /κόα/, /καραμέλα/ - /καμέλα/

Απλοποιήσεις συμπλεγμάτων π.χ. /στρατός/ - /στατός/, /κρύο/ - /κύο/

Αλλοιώσεις φωνημάτων π.χ. αντί /ρ/ το παιδί παράγει έναν ήχο που ακούγεται σαν /γι/

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή και η διαδικασία αποκατάστασης

Ο λογοθεραπευτής είναι υπεύθυνος για τη διάγνωση και τη δημιουργία προγράμματος αποκατάστασης των διαταραχών στην άρθρωση σε παιδιά και σε ενήλικες. Αρχικά ο λογοθεραπευτής κάνει χρήση ειδικών δοκιμασιών αξιολόγησης της άρθρωσης με σκοπό να εντοπίσει τις δυσκολίες. Επιπλέον εξετάζεται η λειτουργία και η αρτιότητα των οργάνων της άρθρωσης (γλώσσα, χείλη, δόντια, υπερώα κ.ά.) με ένα στοματοπροσωπικό έλεγχο. Ένας γενικός έλεγχος της επικοινωνίας και της γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού κρίνεται απαραίτητος ώστε να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα αποκατάστασης προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε παιδιού.

Αφού τεθούν οι στόχοι και ενημερωθούν οι γονείς ξεκινάει η αποκατάσταση. Ο λογοθεραπευτής με έξυπνους και ενδιαφέροντες τρόπους βοηθάει το παιδί να κάνει τις σωστές κινήσεις για την παραγωγή του επιθυμητού φωνήματος. Σταδιακά το παιδί μαθαίνει να παράγει το σωστό ήχο σε λέξεις, φράσεις, προτάσεις και τέλος μαθαίνει να γενικεύει τη χρήση του σωστού ήχου στην καθημερινότητα. Η διάρκεια της αποκατάστασης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες π.χ. η συνεργασία παιδιού-γονέων-λογοθεραπευτή, οι αντικειμενικές δυσκολίες του προβλήματος, τα κίνητρα της οικογένειας ή του παιδιού, η ηλικία και άλλα ατομικά χαρακτηριστικά του παιδιού κ.ά.

::. top

Φωνολογικές Διαταραχές

Είναι μια κατηγορία διαταραχών κατά την οποία εμφανίζεται ένα φωνολογικό σύστημα που μοιάζει με εκείνο των παιδιών μικρότερης χρονολογικής ηλικίας. Δηλαδή μια ολόκληρη ομάδα ήχων δεν έχει κατακτηθεί σωστά και συνεπώς πολλαπλοί ήχοι προφέρονται λανθασμένα, ενώ δεν θα έπρεπε σύμφωνα με την χρονολογική ηλικία του παιδιού.

Στην φωνολογική διαταραχή δεν υπάρχει κάποιο ανατομικό ή νευρολογικό πρόβλημα. Οι κινήσεις των αρθρωτών, οι στοματοπροσωπικές δεξιότητες εκτελούνται φυσιολογικά.

Παραδείγματα:

• Το παιδί αντικαθιστά το φώνημα « σ » με το φώνημα « θ ». Π.χ. / σούπα / - / θούπα /

• Το παιδί αντικαθιστά όλα τα πίσω φωνήματα με μπροστινά φωνήματα.

Π.χ. όλα τα « κ » τα παράγει ως « τ » , / κάνω / - / τάνω /

• Το παιδί απλοποιεί ή απαλείφει φωνήματα. Π.χ. / σκούπα / - / κούπα /, / βάζω / - / άζω /

• Το παιδί αντιμεταθέτει ή αντιστρέφει φωνήματα ή συλλαβές σε λέξεις.

Π.χ. / ξάδερφος / - / σκάδερφος/, / πακέτο / - / καπέτο /

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή

Εάν ένα παιδί εμμένει στο να χρησιμοποιεί μια διαδικασία απλοποίησης που θα έπρεπε να έχει σταματήσει αρκετούς μήνες πριν, υπάρχει πρόβλημα. Ο λογοθεραπευτής αποκλείει άλλες πιθανές διαταραχές που μπορεί να έχουν τα ίδια ή παρόμοια συμπτώματα με τις φωνολογικές διαταραχές. Στη συνέχεια, αξιολογεί τη Φωνολογική Εξέλιξη του παιδιού και καταγράφει τις απλοποιήσεις που κάνει στην ομιλία του. Από το είδος αυτών των απλοποιήσεων προσδιορίζει την ηλικία της φωνολογικής ανάπτυξης του παιδιού και παρεμβαίνει όταν αυτή δε συμβαδίζει με τη χρονολογική του ηλικία ή όταν οι απλοποιήσεις που κάνει είναι άτυπες και δεν παρατηρούνται στη φωνολογική εξέλιξη άλλων παιδιών.

::. top

Μαθησιακές Δυσκολίες

Ο όρος μαθησιακές δυσκολίες αναφέρεται σε κάθε είδους προβλήματα που οδηγούν στη σχολική υποεπίδοση ή αποτυχία σε παιδιά που έχουν κανονική φοίτηση, παρακολουθούν το πρόγραμμα της τάξης τους, δεν κατατάσσονται στα “άτομα με ειδικές ανάγκες”, δεν παρουσιάζουν συγκεκριμένα και σοβαρά νοητικά, ψυχολογικά ή σωματικά προβλήματα.

Οι δυσκολίες μπορεί να παρατηρηθούν σε έναν ή παραπάνω τομείς:

• Προφορικός Λόγος: φτωχό λεξιλόγιο, δυσκολία στην κατανόηση και χρήση μεταφορικού λόγου, δυσκολίες ακουστικής διάκρισης ήχων, δυσκολίες εύρεσης λέξεων που αρχίζουν από συγκεκριμένο ήχο, δυσκολίες εύρεσης των ήχων από τους οποίους ξεκινούν οι λέξεις, δυσκολίες στην εύρεση λέξεων που ομοιοκαταληκτούν, κατάτμηση σύνθετων λέξεων στα συνθετικά τους, δυσκολίες στην ορθή σύνταξη προτάσεων, δυσκολίες στην περιγραφή-αφήγηση, κ.λπ.
• Ανάγνωση: δυσκολίες στην ταύτιση γραφήματος-φωνήματος, αντικαταστάσεις και αντιμεταθέσεις κατά την ανάγνωση λέξεων και προτάσεων, μη-ευχερής ανάγνωση (λάθη ακρίβειας και αργός ρυθμός), δυσκολίες κατανόησης του κειμένου και οργάνωσης μελέτης.
• Γραφή/Ορθογραφία: λάθη στην κατεύθυνση και τις αποστάσεις γραμμάτων, στις αποστάσεις λέξεων, στη χρήση κεφαλαίων γραμμάτων και σημείων στίξης, λάθη στη θεματική και καταληκτική ορθογραφία.
• Γραπτή Έκφραση: δυσκολίες στη σύνταξη των προτάσεων (Απλή, Σύνθετη, Επαυξημένη), ανάπτυξη παραγράφου και έκθεσης (δυσκολίες ως προς το περιεχόμενο, την οργάνωση, το ύφος, το λεξιλόγιο, τη ροή προτάσεων, την τυπολογία).
• Μαθηματικά: δυσκολίες στην αρίθμηση, στις πράξεις, στην επίλυση προβλημάτων, στις μετρήσεις, στη γνώση της ώρας και των χρημάτων, στη γεωμετρία, στους υπολογισμούς.
• Άλλες δυσκολίες: στον χρονικό προσανατολισμό (δε γνωρίζουν μέρες, μήνες, εποχές, έννοιες όπως αύριο, χτες, προχτές), στον χωρικό προσανατολισμό (μπερδεύουν δεξιά-αριστερά), στον κινητικό συντονισμό (παρατηρούνται δυσκολίες στην αδρή κινητικότητα, π.χ. κουτσό, σχοινάκι, παιχνίδι με μπάλα ή/και στη λεπτή κινητικότητα, π.χ. δεν μπορούν να δέσουν κορδόνια, να κουμπώσουν κουμπιά, να κρατήσουν το μολύβι σωστά), στην προσοχή/συγκέντρωση (διάσπαση προσοχής, απροσεξία, υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα), στην οργάνωση (χάνουν ή μπερδεύουν τη θέση αντικειμένων, τα δωμάτιά τους είναι ακατάστατα, κ.λπ.), στη μνήμη (δυσκολεύονται να θυμηθούν αυτά που διάβασαν την προηγούμενη μέρα, τις καθημερινές υποχρεώσεις τους, αλλά ακόμα και τι τους συνέβη την ίδια μέρα, να μάθουν την αλφαβήτα, τον πολλαπλασιασμό, κ.λπ.).

Από ποιο φορέα γίνεται η αξιολόγηση / διάγνωση;

Μπορεί να πραγματοποιηθεί τόσο σε ιδιωτικούς όσο και σε δημόσιους φορείς. Στο δημόσιο τομέα, πραγματοποιείται αξιολόγηση και διάγνωση των μαθησιακών δυσκολιών από τα Κέντρα Διάγνωσης Διαφοροδιάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕΔΔΥ), τα Ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, τα Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής και τα Νοσοκομεία που διαθέτουν αρμόδιο τμήμα. Αυτοί οι φορείς παρέχουν διάγνωση με σκοπό την ενημέρωση της οικογένειας και του σχολείου έτσι ώστε ο μαθητής να παραπεμφθεί στο τμήμα ένταξης καθώς και την μετέπειτα απαλλαγή του από γραπτές εξετάσεις εφόσον αυτό κριθεί απαραίτητο. Επίσης, συστήνεται η ένταξή του σε πρόγραμμα αποκατάστασης.

Τι ακριβώς περιλαμβάνει η διάγνωση-αξιολόγηση του παιδιού;

Η αξιολόγηση ξεκινά με την λήψη ενός ιστορικού από τους γονείς στο οποίο καταγράφονται πληροφορίες σχετικά με το μαθητή και την οικογένειά του. Έπειτα διαμορφώνεται το μαθησιακό προφίλ του παιδιού, χορηγώντας πολλές και διαφορετικές δοκιμασίες(τεστ) στο παιδί, τόσο ποιοτικές όσο και ποσοτικές. Η επίδοση σε αυτές τις δοκιμασίες αναλύεται και έτσι διαμορφώνεται το μαθησιακό προφίλ του μαθητή.

Ποιοι ειδικοί ασχολούνται με την πρόληψη, διάγνωση και αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών;

Λόγω της πολυδιάστατης και σύνθετης φύσης των μαθησιακών δυσκολιών κρίνεται απαραίτητη η συνεργασία πολλών διαφορετικών ειδικοτήτων με σκοπό την διερεύνηση του μαθησιακού προφίλ του παιδιού, αλλά και τον σχεδιασμό της εξατομικευμένης ειδικής παρέμβασης. Η διεπιστημονική αυτή ομάδα περιλαμβάνει: Παιδοψυχίατρο, Ειδικό Παιδαγωγό, Λογοθεραπευτή, Εργοθεραπευτή, Ψυχολόγο.

Αντιμετώπιση – Αποκατάσταση

Η αποκατάσταση των μαθησιακών δυσκολιών γίνεται ως επί το πλείστον από ιδιωτικούς φορείς. Στα σχολεία παρέχονται προγράμματα αποκατάστασης στα τμήματα ένταξης. Η αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών αρχίζει μετά την ολοκλήρωση της διαγνωστικής διαδικασίας. Ο μαθητής εντάσσεται σε εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης μαθησιακών δυσκολιών

::. top

Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος

Γενικά
O όρος Αυτισμός προέρχεται από τη λέξη “εαυτός” και υποδηλώνει την εσωστρέφεια και την απομόνωση ενός ατόμου στον εαυτό του.

Έχουν πραγματοποιηθεί διάφορες έρευνες οι οποίες έχουν βοηθήσει στην διαμόρφωση των διαγνωστικών κριτηρίων για τις συμπεριφορές του φάσματος του Αυτισμού. Όλες αυτές οι συμπεριφορές, που παρουσιάζουν τεράστια ποικιλία εικόνας από παιδί σε παιδί, αποκλείουν το παιδί από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του και το δυσκολεύουν ιδιαίτερα στην επεξεργασία των ερεθισμάτων, εσωτερικών και εξωτερικών. Σήμερα έχει επικρατήσει ο όρος Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.), ο οποίος περιλαμβάνει τον Αυτισμό, το σύνδρομο Asperger, και τον μη προσδιοριζόμενο αλλιώς Αυτισμό. Τα δύο κεντρικά χαρακτηριστικά σε όλο το Αυτιστικό Φάσμα είναι τα ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και οι έντονα ψυχαναγκαστικές, επαναληπτικές συμπεριφορές με ακαμψία στην σκέψη.

Χαρακτηριστικά
Οι Δ.Α.Φ. χαρακτηρίζονται από σοβαρά και εκτεταμένα αναπτυξιακά προβλήματα που αφορούν σε διάφορους τομείς της ανάπτυξης. Έτσι, το άτομο με κάποια από αυτές τις διαταραχές μπορεί να παρουσιάζει έντονα μειωμένη ικανότητα για κοινωνική αλληλεπίδραση, για συναισθηματική αμοιβαιότητα και επικοινωνία, στερεότυπη συμπεριφορά και περιορισμένα, έμμονα ενδιαφέροντα.

Τα συμπτώματα

Διαταραχή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης

Διαταραχή της επικοινωνίας- λεκτικής και μη λεκτικής

Δυσκολία στην κυριολεκτική κατανόηση και χρήση της γλώσσας

Δυσκολία στη γενίκευση εννοιών και όχι μόνο

Συχνά συγχέουν λέξεις με παρόμοιο ήχο ή νόημα

Χρήση ομιλίας που μοιάζει με ρομπότ

Μπορεί να υπάρχουν ανωμαλίες στη προσωδία, στο ρυθμό, στο ύψος, στην ένταση, τη συχνότητα της φωνής

Δυσκολίες στη σημασιολογία

Διαταραχή στη κατανόηση απλών και σύνθετων εντολών

Οι γραμματικές δομές είναι συχνά ανώριμες και περιλαμβάνουν στερεοτυπική και επαναλαμβανόμενη χρήση της γλώσσας (ηχολαλία άμεση ή καθυστερημένη)

Δυσκολίες αντίληψης και επεξεργασίας μεταφορικών μηνυμάτων

Παρατηρούνται νεολογισμοί, κατασκευή νέων λέξεων με άγνωστη όμως σημασία για τον συνομιλητή

Δυσκολία στη χρήση αντωνυμιών, προθέσεων, προσώπων

Μειωμένες νοητικές ικανότητες.

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή

Ένα παιδί με ΔΑΦ δεν πρέπει να μάθει απλώς να μιλάει αλλά και να χρησιμοποιεί τη γλώσσα κοινωνικά για να επικοινωνήσει. Καμία μέθοδος θεραπείας δεν έχει βρεθεί που να βελτιώνει επιτυχώς την επικοινωνία σε όλα τα άτομα με αυτισμό.
Η καλύτερη θεραπεία αρχίζει νωρίς, κατά τη διάρκεια των προσχολικών ετών, προσαρμόζεται χωριστά, στοχεύει και στη συμπεριφορά και στην επικοινωνία, και στην οποία συμμετέχουν και οι γονείς ή άτομα που φροντίζουν-προσέχουν το παιδί με αυτισμό. Ο στόχος του λογοθεραπευτή είναι η βελτίωση της επικοινωνίας. Για μερικούς η λεκτική επικοινωνία είναι ένας ρεαλιστικός στόχος. Για πολλούς όμως ο στόχος είναι επικοινωνία μέσω της επαυξητικής-εναλλακτικής επικοινωνίας (χειρονομίες, συστήματα επικοινωνίας με εικόνες, πίνακες επικοινωνίας).

::. top

Τραυλισμός

Ο τραυλισμός αποτελεί μία διαταραχή της ομαλής ροής της ομιλίας. Μπορεί να εμφανιστεί επίκτητα ή αναπτυξιακά. Η αναπτυξιακή μορφή της διαταραχής αποτελεί τη συχνότερα εμφανιζόμενη μορφή τραυλισμού.

Πού μπορεί να οφείλεται

1. Νευρολογική δυσλειτουργία. Η αποκλίνουσα νευρολογική οργάνωση του μηχανισμού ομιλίας συνδυαζόμενη με την ευάλωτη ψυχοσύνθεση του παιδιού, αλληλεπιδρούν με αναπτυξιακούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες για να πυροδοτήσουν την εμφάνιση της διαταραχής.

2. Κληρονομικότητα. Συχνά συνυπάρχουν άτομα με ιστορικό τραυλισμού στον ευρύτερο οικογενειακό κύκλο του παιδιού.

Τα συμπτώματα

Βασικές συμπεριφορές

Επαναλήψεις ήχων, συλλαβών ή και λέξεων (ει...ει... είμαι καλά).

Μπλοκαρίσματα (π...αγωτό).

Επιμηκύνσεις (σσσυγγνώμη).

Δευτερεύουσες συμπεριφορές

Γκριμάτσες

Κλείσιμο ματιών ή άλλες εκφράσεις προσώπου

Βγάλσιμο της γλώσσας

Πίεση των χειλιών μεταξύ τους

Κινήσεις του κορμού ή των άκρων (χτύπημα χεριού)

Παρεμβολές λέξεων

Αποφυγή λέξεων

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή

Ο λογοθεραπευτής μαθαίνει στο παιδί που τραυλίζει διάφορες τεχνικές ομιλίας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και παρέχει βοήθεια για καλύτερη αντίληψη και κατανόηση του προβλήματος. Η μείωση του τραυλισμού εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως η συχνότητα, η ένταση του προβλήματος και η αποδοχή του. Ο τραυλισμός δε θεραπεύεται, αλλά με τη θεραπεία το παιδί μαθαίνει να ελέγχει την ομιλία του και να μειώσει σημαντικά τα επεισόδια τραυλισμού.

::. top

Διαταραχές Φώνησης

Διαταραχή φωνής είναι η οποιαδήποτε αλλοίωση στα τρία χαρακτηριστικά της φωνής: ύψος, ένταση και ποιότητα φωνής. Μια διαταραχή φωνής μπορεί να συνοδεύεται από πόνο, δυσκολία ή κούραση κατά την ομιλία.

Πού μπορεί να οφείλεται

Κατάχρηση φωνής π.χ. Υπερβολική ένταση ή παρατεταμένη χρήση φωνής

Συνεχές “καθάρισμα” λαιμού

Λοιμώξεις

Παλινδρόμηση των υγρών του στομάχου

Όγκοι (ιογενής, καρκινικοί)

Ασθένειες που προκαλούν παράλυση των φωνητικών χορδών

Κάπνισμα

Τα συμπτώματα

Εύκολη φωνητική κόπωση

Βραχνάδα

Τραχύτητα φωνής

Μείωση της έντασης

Μειωμένη ικανότητα διακύμανσης του ύψους της φωνής

Πνευστότητα φωνής

Αίσθηση πόνου ή καυσαλγία στην περιοχή του λάρυγγα

Όσον αφορά στους ενήλικες, ομάδες υψηλού κινδύνου αποτελούν άτομα που εργάζονται σε θορυβώδη ή τοξικά για τη φωνή περιβάλλοντα ή άτομα που κάνουν κατάχρηση φωνής π.χ. εκπαιδευτικοί, κομμωτές, οικοδόμοι, ιερείς, ηθοποιοί, τραγουδιστές κ.ά.

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή

Η αποκατάσταση του προβλήματος στη φωνή συχνά απαιτεί την παρέμβαση εξειδικευμένου λογοθεραπευτή με σκοπό τη βελτίωση στη δύναμη, στην ελαστικότητα, στην αντοχή των μυών του λάρυγγα και στη βελτίωση του συντονισμού των μυών ώστε να βρεθεί η ισορροπία που χρειάζεται για την υγιή παραγωγή της φωνής.

::. top

Διαταραχές Ακοής και Ακουστικής Επεξεργασίας

Βαρηκοΐα: Βλάβη στο περιφερικό σύστημα της ακοής

Η βαρηκοΐα είναι η μείωση της ακουστικής οξύτητας που προκύπτει από βλάβη σε κάποιο σημείο του περιφερικού συστήματος της ακοής, δηλαδή στο αυτί. Ανάλογα με το σημείο της βλάβης, διακρίνεται σε τρεις τύπους: αγωγιμότητας, νευροαισθητήρια και μεικτή βαρηκοΐα.

Βαρηκοΐα αγωγιμότητας

Αφορά βλάβες στον μηχανισμό αγωγής του ήχου. Οι βλάβες που αφορούν αυτού του τύπου την βαρηκοΐα εντοπίζονται στο έξω και μέσο αυτί συμπεριλαμβανόμενου του έξω ακουστικού πόρου, της τυμπανικής μεμβράνης και των τριών ακουστικών.

Οι συχνότερες αιτίες είναι:

• απόφραξη του ακουστικού πόρου από κυψελίδα (κερί),
• διάτρηση τυμπανικής μεμβράνης
• χρόνια μέση ωτίτιδα
• ωτοσκλήρυνση

Η αντιμετώπιση μπορεί να είναι φαρμακευτική ή χειρουργική, ανάλογα με τη βλάβη.

Νευροαισθητήρια βαρηκοΐα

Αφορά βλάβες στον μηχανισμό αντίληψης του ήχου, που μπορεί να εντοπίζονται στον κοχλία ή στο ακουστικό νεύρο.

Οι κύριες αιτίες περιλαμβάνουν:

• γενετικούς παράγοντες (κληρονομικότητα)
• έκθεση σε δυνατό θόρυβο
• ωτοτοξικά φάρμακα
• πρεσβυακουσία (βαρηκοΐα λόγω ηλικίας)

Η αποκατάσταση περιλαμβάνει τη χρήση ακουστικών ή κοχλιακών εμφυτευμάτων και συνήθως απαιτείται παρακολούθηση προγραμμάτων λογοθεραπείας για την πλήρη αποκατάσταση.

Μεικτή βαρηκοΐα

Αφορά βλάβες τόσο στον μηχανισμό αγωγής όσο και στον μηχανισμό αντίληψης του ήχου. Οι βλάβες μπορεί να εντοπίζονται σε όλο το μήκος του περιφερικού ακουστικού συστήματος, από το έξω αυτί μέχρι το ακουστικό νεύρο. Η αντιμετώπιση της μεικτής βαρηκοΐας ποικίλλει, ανάλογα με τη φύση και το σημείο της βλάβης.

Βαθμοί Βαρηκοΐας

Οι βαθμοί βαρηκοΐας ταξινομούνται με βάση την ένταση του ήχου που ένα άτομο μπορεί να ακούσει και μετριούνται σε ντεσιμπέλ (dB). Οι βαθμοί περιλαμβάνουν:

• Φυσιολογική ακοή: 0-25 dB, (20dB στα παιδιά)
• Μικρού βαθμού βαρηκοΐα: 26-40 dB.
• Μετρίου βαθμού βαρηκοΐα: 41-55 dB.
• Μετρίου-σοβαρού βαθμού βαρηκοΐα: 56-70 dB.
• Σοβαρού βαθμού βαρηκοΐα: 71-90 dB.
• Πρακτική κώφωση: πάνω από 90 dB.

Διαταραχή Ακουστικής Επεξεργασίας (ΔΑΕ):

Βλάβη στο κεντρικό σύστημα της ακοής

Aφορά δυσλειτουργία στην επεξεργασία των ακουστικών πληροφοριών κατά μήκος του κεντρικού ακουστικού νευρικού συστήματος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ακουστική οξύτητα είναι φυσιολογική όταν μετριέται με τις τυπικές δοκιμασίες ακοής (όπως το ακοόγραμμα).

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή ομάδα μελέτης τα βασικότερα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία κατανόησης ομιλίας σε θορυβώδη περιβάλλοντα
• Αναζήτηση οπτικών/εκφραστικών ενδείξεων για καλύτερη κατανόηση
• Δυσκολία εντοπισμού ήχων
• Δυσκολία στην επανάληψη ή ανάκληση λέξεων που ακούγονται παρόμοια
• Εμφάνιση υπερευαισθησίας στους ήχους
• Εύκολη διάσπαση προσοχής
• Γλωσσικές δυσκολίες ή ειδική γλωσσική διαταραχή που δεν βελτιώνεται σημαντικά μέσω προγραμμάτων παρέμβασης
• Μαθησιακές δυσκολίες

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. Κυριαφίνης, Γ. (2005). Κοχλιακή Εμφύτευση. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Publish City.

2. Iliadou, V., Ptok, M., Grech, H., Pedersen, E. R., Brechmann, A., Deggouj, N., ... & Bamiou, D. E. (2017). A European perspective on auditory processing disorder-current knowledge and future research focus. Frontiers in neurology, 8, 622.

::. top

Διαταραχές Σίτισης – Κατάποσης (Δυσφαγία)

Οι διαταραχές κατάποσης (ή δυσφαγία) είναι σύμπτωμα και όχι μία ασθένεια. Είναι η περιγραφή συμπτωμάτων που σχετίζονται με προβλήματα στη λήψη, διαχείριση και προώθηση της τροφής και των εκκρίσεων από τα χείλη έως το στομάχι. Οι διαταραχές της κατάποσης αφορούν δυσλειτουργίες κατά τη σίτιση και μπορούν να παρατηρηθούν σε οποιοδήποτε στάδιο της κατάποσης (προπαρασκευαστικό στάδιο, στοματικό στάδιο, φαρυγγικό στάδιο και οισοφαγικό στάδιο).

Πού μπορεί να οφείλεται

Νευρογενείς διαταραχές (90%) π.χ. αγγειακό επεισόδιο, κρανιοεγκεφαλική κάκωση, εκφυλιστική

νευρολογική νόσος κ.ά.

Νεοπλασματικές (5%) π.χ. πριν ή μετά από νεόπλασμα στοματοφάρυγγα, λάρυγγα ή οισοφάγου.

Ψυχογενείς ή Συμπεριφοράς (κυρίως σε παιδιά).

Τα συμπτώματα

Κόπωση κατά τη διάρκεια μάσησης στερεάς τροφής

Αυξημένος χρόνος για την ολοκλήρωση του γεύματος

Παλινδρόμηση της τροφής στο στόμα ή από τη μύτη

Σημαντική απώλεια σωματικού βάρους

Απώλεια της ευχαρίστησης του γεύματος

Σιελόρροια

Φόβος λήψης τροφής

Ξηροστομία

Δυσκολία λήψης της τροφής από το κουτάλι

Ελαττωμένη ικανότητα δαγκώματος

Ανεπαρκής ή απούσα ικανότητα μάσησης

Έλλειψη έναρξης κατάποσης

Βήχας κατά τη διάρκεια ή μετά την κατάποση

Καθαρισμός του λαιμού κατά την διάρκεια ή μετά την κατάποση

Πνίξιμο κατά την διάρκεια ή μετά την κατάποση

Στραβοκατάπημα πριν ή κατά τη διάρκεια ή το τέλος της κατάποσης

Αίσθημα καθήλωσης της τροφής στον λαιμό

Πόνος κατά την κατάποση

Αυξημένες εκκρίσεις κατά την διάρκεια ή μετά το γεύμα

Καούρα

Δυσπεψία

Ναυτία / εμετός

Υπερβολικό ρέψιμο

Ξινή γεύση στο στόμα

Χρόνια κακή αναπνοή

Δύσπνοια

Συχνοί πονόλαιμοι

Στομαχόπονοι

Μεταβολές της φωνής (υγρή φωνή)

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή και η διαδικασία αποκατάστασης

Η αποκατάσταση της δυσφαγίας και ο χρόνος που απαιτείται ποικίλλει ανάλογα με τα αίτια, τη βαρύτητα και την έκταση των διαταραχών κατάποσης. Στοχεύει στην αποκατάσταση της φυσιολογίας της κατάποσης και της λειτουργικότητας των δομών που λαμβάνουν μέρος στην κατάποση.

Ο λογοθεραπευτής σε συνεργασία με τους άλλους ειδικούς της διεπιστημονικής ομάδας θα παρέμβει ανάλογα με τη συμπτωματολογία είτε με:

• Ειδική θεραπεία κατάποσης (όπως ασκήσεις βελτίωσης των κινήσεων των μυών).
• Τροποποίηση στάσης σώματος του ασθενούς κατά τη σίτιση.
• Τροποποίηση της κατάποσης.
• Τροποποίηση της τροφής.

Το κυριότερο όφελος που προκύπτει από την επιλογή της στοματικής σίτισης και την αποκατάσταση της, που στοχεύει ακριβώς στην επαναδραστηριοποίηση και τη θεμελίωση της φυσιολογικής λειτουργίας της κατάποσης, είναι ότι η στοματική σίτιση αποτελεί τον ασφαλέστερο και καλύτερο ποιοτικά τρόπο σίτισης σε σχέση με τις μεθόδους μη στοματικής σίτισης καθώς η τροφή απορροφάται και η πέψη γίνεται σταδιακά.

::. top

Ειδικές Αναπτυξιακές Διαταραχές Λόγου και Ομιλίας

Οι Ειδικές Αναπτυξιακές Διαταραχές του λόγου και ομιλίας (ΕΑΔ) είναι οι διαταραχές που χαρακτηρίζονται από σημαντική καθυστέρηση ή απόκλιση στην ανάπτυξη του λόγου του παιδιού. Το παιδί δεν παρουσιάζει επαρκή επικοινωνία ακόμη κι αν οι υπόλοιποι τομείς αναπτύσσονται φυσιολογικά.

Οι Ειδικές Αναπτυξιακές Διαταραχές του λόγου αποδίδονται σε:

• Ανωριμότητα ή καθυστέρηση νευρολογικής ωρίμανσης
• Κληρονομικότητα
• Περιγεννητικούς παράγοντες (π.χ. ανοξία)
• Ασθένειες (π.χ. μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα)

Οι διαταραχές αυτές δεν αποδίδονται σε:

• Βλάβες των αισθητήριων οργάνων (π.χ. βαρηκοΐα)
• Νοητική υστέρηση
• Περιβαλλοντικούς παράγοντες (π.χ. διγλωσσία, φτωχό σε ερεθίσματα περιβάλλον)
• Συναισθηματικούς παράγοντες

Οι Ειδικές Αναπτυξιακές Διαταραχές Λόγου χωρίζονται σε τρεις υπο- ομάδες:

Ειδική διαταραχή στην άρθρωση:

Το παιδί χρησιμοποιεί καλά τη γλώσσα αλλά αντιμετωπίζει δυσκολίες στην άρθρωση – φωνολογία που δεν αντιστοιχούν στις αναμενόμενες για την ηλικία του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η ομιλία του να μην είναι τόσο σαφής και μερικές φορές να μην είναι καταληπτή.

Όταν υπάρχουν δυσκολίες στην άρθρωση, το παιδί παρουσιάζει δυσκολία στην παραγωγή κάποιων ήχων (φωνημάτων) της ομιλίας, λόγω νευρομυϊκής αδυναμίας των οργάνων της άρθρωσης (γλώσσα, χείλη, υπερώα, δόντια).

Μερικά παραδείγματα είναι:

• Το παιδί δεν μπορεί να παράγει καθόλου το φώνημα «ρ»
  Π.χ. /νερό/ > /νεό/
• Δυσκολία στην παραγωγή κάποιων ήχων.
  Π.χ. /σήμερα/ > /χήμερα/

Από την άλλη στη φωνολογική διαταραχή γίνονται λάθη στην παραγωγή κάποιων ήχων (φωνημάτων) της ομιλίας, λόγω δυσκολιών αναγνώρισης και διαφοροποίησης των ήχων αυτών, ενώ δε θα έπρεπε σύμφωνα με τη χρονολογική ηλικία του παιδιού.

Παράδειγμα:

Το παιδί αντικαθιστά το φώνημα «σ» με το φώνημα «θ» ενώ μπορεί αν του ζητηθεί να τα αρθρώσει σωστά το κάθε ένα χωριστά Π.χ. /σούπα/ > /θούπα/

Διαταραχή στην έκφραση της γλώσσας (του λόγου)

Το παιδί έχει δυσκολία στην προφορική έκφραση ενώ η κατανόηση του προφορικού λόγου είναι σε φυσιολογικά επίπεδα. Αν το παιδί είναι σε σχολική ηλικία οι δυσκολίες αυτές μπορεί να αφορούν και τη γραπτή έκφραση. Μερικές φορές μπορεί να υπάρχουν και αρθρωτικές δυσκολίες. Τα χαρακτηριστικά των παιδιών με αυτή τη διαταραχή ποικίλουν ανάλογα με τη σοβαρότητα της διαταραχής και την ηλικία του παιδιού.

Μερικές από τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα άτομο με διαταραχές έκφρασης λόγου είναι:

• Δυσκολία χρήσης των κατάλληλων καταλήξεων (π.χ. εγώ γράφ-ει)
• Δυσκολία χρήσης του κατάλληλου επιτονισμού, αργός ή γρήγορος ρυθμός ομιλίας
• Συντακτικά λάθη (π.χ. εγώ γάλα πάω φέρω, το έφερα αφού)
• Γραμματικά λάθη (π.χ. λάθος χρήση χρόνων)
• Δυσκολίες στην ανάγνωση γραπτού κειμένου
• Δυσκολίες στην ορθογραφία, όταν μιλάμε για παιδιά σχολικής ηλικίας
• Δυσκολία εύρεσης κατάλληλων λέξεων (π.χ. αντί να πει «ποτήρι» > λέει «αυτό που πίνουμε»), και δυσκολία κατάκτησης νέων λέξεων
• Δυσκολίες έναρξης ή διατήρησης συζήτησης
• Δυσκολία στη σύνταξη ερωτήσεων
• Ακατάλληλη χρήση της γλώσσας (π.χ. απουσία τύπων ευγενείας)

Αντιληπτική διαταραχή της γλώσσας (του λόγου)

Είναι η πιο σοβαρή διαταραχή γιατί το άτομο έχει δυσκολίες και στην κατανόηση και κατ’ επέκταση και στην προφορική έκφραση. Η ικανότητα του παιδιού να κατανοεί το λόγο είναι μικρότερη από αυτή που αντιστοιχεί στην ηλικία του και ως αποτέλεσμα παρουσιάζει περιορισμένο αυθόρμητο λόγο. Επίσης μπορεί να υπάρχουν δυσκολίες στην παραγωγή κάποιων φωνημάτων.

Μερικές από τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα άτομο με διαταραχές αντίληψης λόγου είναι:

• Δυσκολία εκτέλεσης εντολών (π.χ. Φέρε το παπούτσι).
• Δυσκολίες μνήμης
• Δυσκολίες στην επεξεργασία αισθητηριακών ερεθισμάτων (κυρίως ακουστικών). Το παιδί μπορεί να δίνει την εντύπωση ότι δεν ακούει, δεν προσέχει ή μπερδεύεται.
• Δυσκολίες στην εκμάθηση νέου λεξιλογίου (βασικό λεξιλόγιο, χωροχρονικές έννοιες)
• Δυσκολίες κατανόησης του προφορικού λόγου (π.χ. αφηρημένες έννοιες)
• Δυσκολίες στη μάθηση
• Δυσκολίες στην κατανόηση γραπτού κειμένου (π.χ. ιδιωματισμοί, παροιμίες, έμμεσο μήνυμα μιας πρότασης)

Διαγνωστική διαδικασία

Η διάγνωση των ειδικών διαταραχών του λόγου είναι μια σύνθετη διαδικασία και απαιτεί τη συνεργασία μιας διεπιστημονικής ομάδας η οποία θα είναι σε θέση να κάνει διαφοροδιάγνωση αναλύοντας τα δεδομένα που έχουν συλλεγεί. Η διάγνωση δε θα βασίζεται μόνο σε πληροφορίες για το γλωσσικό επίπεδο αλλά και στην εκτίμηση των νοητικών, αντιληπτικών, κινητικών και κοινωνικών δεξιοτήτων του παιδιού. Σε παιδιά σχολικής ηλικίας λαμβάνονται υπόψιν οι μαθησιακές ικανότητες και η σχολική επίδοση.

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή

• Ακολουθεί μία σειρά δοκιμασιών (τεστ) για τη διαγνωστική αξιολόγηση (διαφοροδιάγνωση, προσδιορισμός της διάγνωσης)
• Παραπέμπει σε ειδικούς άλλων ειδικοτήτων, όπως γιατροί, ψυχολόγοι, εργοθεραπευτές, φυσιοθεραπευτές ή/και ειδικοί παιδαγωγοί
• Είναι αναγκαίο να συνεργαστεί με ολόκληρη διεπιστημονική ομάδα για συγκέντρωση πληροφοριών από άλλες τις περιοχές της ανάπτυξης και τι αντίκτυπο έχει το πρόβλημα στο περιβάλλον του παιδιού
• Ενημερώνει την οικογένεια (έναρξη προγράμματος λογοθεραπείας, επαναξιολόγηση)
• Οργανώνει συνεδρίες λογοθεραπείας με εξατομικευμένα προγράμματα
• Συνεργάζεται με γονείς/ φροντιστές για ολοκλήρωση προγράμματος θεραπείας και μεταφορά των δεξιοτήτων εκτός του θεραπευτικού πλαισίου
• Επαναξιολογεί και παρακολουθεί τη διαταραχή
• Προσπαθεί να αποτρέψει την επιδείνωση των δυσλειτουργιών

::. top